Beirniadaeth Tlws Telyn Eisteddfod Mimosa, Patagonia - Awst 2019

Mae hi wastad yn anodd i feirniad pan fydd yn derbyn un ymgais yn unig mewn cystadleuaeth lenyddol. O’r herwydd, gall fod yn anodd iawn gosod ffon fesur a phenderfynu ar y safon gyffredinol a ddisgwylir. Yn yr un gwynt, rwyf yn ddiolchgar iawn am ymgais DILYS yn y gystadleuaeth hon, sef cerdd dan y teitl ‘Ffenestri dwy’.

Sgwrs rhwng dwy y tybiais i ddechrau bod llwybrau bywyd wedi eu gyrru ar wahân a gawn gan DILYS. Defnyddir ffenestri gwahanol ym mywydau’r ddwy – ‘ffenest fechan dy wlad’, ‘ffenest fechan wen / dy heddiw’, ‘ffenest fechan goch / dy ddyfodol’ yn eu plith – i gyfleu’r ddwy yn cyfarch ei gilydd. Ond wedyn, fe sylweddolais o bosib mai cyfeirio at hanes Y Wladfa a wneir yma, o fynd yn ôl i graffu ar rai o’r llinellau – ‘ymadael i gael rhyddhad’, er enghraifft.

Mae’n bosib mai mam a merch sydd yma, ond mae’n bosib mai cymeriad yn y presennol yn cyfarch un o gymeriadau’r gorffennol – un o’r mudwyr cyntaf, efallai – sydd yma hefyd. Yn yr ‘efallai’ a’r ‘o bosib’ yma y gwelir gwendid y gerdd, mewn gwirionedd; sef y teimlir bod neges neu weledigaeth y bardd yn mynd ar goll ar brydiau. Hwyrach y byddai rhyw frawddeg o ragymadrodd yn fuddiol yn yr achos yma. Ar y llaw arall, o’i darllen â golwg mwy cyffredinol ac heb geisio dadansoddi yr union stori sydd yma, mae’r gerdd ar ei gorau yn llwyddo i gyffwrdd rhywun heb ostwng yn ormodol i sentimentalwch. Mae’r gerdd wedi ei gosod mewn modd difyr ac effeithiol, gyda phenillion y cymeriadau am yn ail ar y chwith a’r dde i’r dudalen. Unir eu hanesion yn y bennill olaf, sydd wedi ei osod ar ganol y dudalen, ac sy’n dod â’r cyfanwaith i ben yn gynnil ac emosiynol:

Ac un diwrnod,
clywir sibrydion
deuawdau ein ddoe a heddiw
wrth imi gau fy llenni
                                       am y tro olaf.
 
Mae naws delynegaidd ac agos-atoch yn y llinellau uchod, sy’n glo cryf i’r gerdd.
​
Gyda hynny o eiriau, rwyf yn fodlon fod DILYS yn teilyngu’r wobr gyntaf a Thlws Telyn Eisteddfod Mimosa.

Llongyfarchiadau i Ana Chiabrando, enillydd Tlws Telyn Eisteddfod Mimosa, Porth Madryn 2019.